چگونه می توان فکر کردن را به کودکان آموخت؟
معمولا معلمان معترض هستند که یاد دادن یکسری اطلاعات خشک و بی‌روح به بچه‌ها و یادآوری آن در امتحانات بسیار سهل الوصول‌تر است از اینکه به آنها یاد دهیم که چگونه فکر کنند. آیا می‌توان اندیشیدن را به کودکان آموخت؟ تحقیقات می‌گوید: «بله».
بخشی از تفکر ، از تجربه نشات می‌گیرد، بنابراین برای اینکه بچه‌ها یاد بگیرند چطور فکر کنند (که شامل چگونگی ارزیابی آنها از موقعیت ، چگونگی توجه آنها بر مهمترین جنبه‌ها ، نحوه تصمیم‌گیری برای انجام کار و چگونگی ادامه کار می‌شود) ، نیاز به تجربه دارند.
چگونه می‌شود بستر مناسب برای تجربه کودکان را فراهم آورد؟
مهارت‌های فکر کردن درباره فعالیت‌های روزانه در مدرسه یا خانه را باید به کودکان و نوجوانان آموخت. این کار می‌تواند بسیار ساده آغاز شود. از خردسال‌ها سوالات با انتهای باز بپرسید که با آیا ، چرا و چطور شروع می‌شوند و درحالی که سوالات را برایشان می‌خوانید آنها را تشویق کنید مهارت‌های کلامی خود را بهبود بخشند، این سوالات پرسشی ، می‌تواند کمک کند تا کودکان چگونه فکر کردن را یاد بگیرند. همین روش به کودکان سنین بالاتر هم می‌تواند کمک کند. مرتب کردن اطلاعات و مقایسه آنها از کودکان بخواهید اطلاعات را باهم جفت و جور کرده و داده‌های جدید را با آنچه از قبل می‌دانستند، مقایسه کنند. این کار به آنها کمک می‌کند یاد بگیرند، ارتباط بین لغات یا مفاهیم را بشناسند و دریابند دو موضوع در چه نکاتی و مواردی باهم اشتراک و در چه مواردی با هم تفاوت دارند. دانش‌آموزان می‌توانند از طبقه‌بندی کردن اشیا استفاده کنند که به آنها در یادآوری بهتر مطلب و اندوخته‌های ذهنی‌شان کمک کند. عملکرد تفکر انتقادی را که توانایی ارزیابی کردن اطلاعات است، به بچه‌ها بیاموزید. به آنها بیاموزید تا درباره هر چیزی که می‌شنوند یا می‌خواهند که به دست بیاورند چهار پرسش بپرسند.
• آیا آن چیز جالب و
درخور شایسته است؟
• دانستن اطلاعاتی
راجع به آن چیز می‌تواند جزء اطلاعاتی قرار گیرد که اطلاعات عمومی به شمار می‌آید
مثلا آب ترکیب شده است از اکسیژن و هیدروژن.
• اگر جزء اطلاعات عمومی
قرار نمی‌گیرد، دلیل خاص بودن آن چیست و چرا کودک میل دارد راجع به آن نکاتی را
بداند.
اگر دلیلی دارد، آیا دلیل معتبر هست یا خیر؟ اگر نیست، بچه‌ها باید یادبگیرند که تلاشی برای درک و دانستن اطلاعاتی که به دردشان نمی‌خورد یا آن را دوست ندارند، نکنند. به بچه‌ها نشان دهید چطور به یک مسأله نزدیک شوند:
الف: کودکان نیاز دارند تشخیص دهند چه چیزهایی را
می‌دانند، چه چیزهایی را نمی‌دانند و باید چه کاری انجام دهند،
ب: سپس آنها می‌توانند
نقشه‌ای را برای حل مساله طراحی کنند.
پ: نقشه‌ای را ارزیابی کنند و تصمیم بگیرند
که آیا موثر هست یا خیر؟
راهنمای تصورات دهنی
از راهنمای تصورات دهنی و تصویر یک حادثه یا تجربه استفاده کنید. تخیلات حسی به ما کمک می‌کنند که اطلاعات را در حافظه بلندمدت ذخیره کنیم. هر چه از ظرفیت بیشتر حواسمان استفاده کنیم، بهتر است. به این ترتیب ممکن است از بچه‌ها خواسته شود در حین خواندن داستان‌هایی درباره صحرا ، آن را ببینند، شن‌های آنجا را لمس کنند، به صدای باد گوش دهند و گرما و تشنگی را احساس کنند. این رویکرد از جزئیات و حواشی استفاده می‌کند.
تفکر فراتر از آموخته‌ها
به بچه‌ها یاد دهید فراتر از آنچه یادگرفته‌اند، فکر کنند. ممکن است از بچه‌ها خواسته شود در حین مطالعه انقلاب آمریکا بگویند سربازان در دوره «فورگ» چه احساسی داشتند؟ چه لباسی پوشیده بودند؟ تصور کنید شما در آن موقعیت قرار گرفته‌اید، نامه‌ای به خانواده خود بنویسید.
ترغیب به نوشتن
کودکان را به نوشتن ترغیب کنید. زیرا وقتی افکار را بخواهیم بر روی کاغذ بیاوریم، ناچار باید آنها را مرتب کنیم. طرح‌هایی که بچه‌ها می‌توانند از آن لذت برده و چیزهایی از آن بیاموزند. از جمله نگهداری یک مجله ، ارایه یک بحث به یکی از والدین (برای افزایش پول توجیبی یا خرید یک چیز خاص یا یک حق) یا نوشتن نامه به یک شخص مشهور.
خلاقیت را برانگیزید. از بچه‌ها بخواهید اطلاعات تازه‌ای را خلق کنند یا بسازند. مثلا یک وسیله خانگی برای یکی از کارهای سخت خانگی درست کنند. طرح‌های خلاق پیشنهاد کنید. مثل نوشتن یک شعر یا طراحی یک تصویر. بچه‌ها را تشویق کنید. نسخه دست اول تهیه کنند تا بعد آن را چاپ کنند.
ابزار اساسی کار
• به کودکان ابزار اساسی کار را بدهید و به آنها یاد دهید چطور و چه وقت آنها را به کار ببرند، مثل خواندن نقشه ، انجام محاسبات و کاربرد ذره بین.
• بچه‌ها را تشویق کنید اهداف را مرتب کنند و یک چارچوب زمانی برای آنها مشخص کنند و سپس آنها را یادداشت کنند. به این ترتیب می‌توانند پیشرفت خود را ببینند.
نکته یابی
کودکان را یاری دهید تا بیاموزند چطور مهمترین نکات آنچه را که می‌خوانند، می‌بینند یا می‌شنوند را پیدا کنند.
شیطنت چیست؟
هر گاه کودکی از نرم و قواعد خارج شود شیطون لقب می گیرد این صفت حتی برای بزرگسالان نیز در پاره ای موارد به کار می رود
فقط کافیست کاری انجام بدهند که جمع آنرا تائید نکند، به نوعی باعث رنجش و خستگی دیگران شود آنگاه شروع می کنیم به شماتت و نهی کردن آنان از ادامه این کار.
تا به حال شنیده اید یا حتی دیده اید که کودکی از در و دیوار بالا می رود با یک توپ خانه را به هم می ریزد همه چیز را می شکند بچه های دیگر را می زند به حرف کسی گوش نمی دهد در مدرسه معلم را عاصی کرده است اینها همه جزء شیطنت او محسوب می شود
شیطونی کردن شامل سرکشی،نافرمانی کردن،بد کاری دورویی و بد اندیشی،پیوسته به فکر بازی و تفریح بودن و حتی یاغیگر هم می شود.
دیدگاه ما نسبت به کودکان:در ابتدا باید دید تعریف ما از فرزند چیست ؟
فرزند عروسک دوران بازی والدین نیست که هر طور می خواهند آنرا بیارایند، بچرخانند و او هم چیزی نگوید تا در معرض دید دیگران بگذارندش و پز دست پخت خود را بدهند.
تصور ما از بچه ها یک مانکن کروات زده است!! که همیشه ساکت بنشیند و هر وقت ما می خواهیم شعر بخواند،مسئله حل کند،کارهای با مزه برای خوشایند ما در جمع انجام بدهد، دوباره ساکت بنشیند،با چنگال غذا بخورد،آداب را رعایت کند خلاصه الگوی کامل از نظر ما باشد.
واقعاً اینطوری فکر می کنید؟
بچگی خودتان را به یاد می آورید؟ آری سخت است!! ولی نه آنقدر که هیچ چیزی یادتان نیاید!!! فقط کافیست کمی به عقب تر برگردید !!همین مقدار کم هم کافیست!! حالا خودتان با انصاف قضاوت کنید! چه دارویی یا اختلالی برای خودتان تجویز می کنید؟
مشکلات کودکان:وقتی کودکمان شیطنت می کند، لج بازی می کند دنبال علت آن نمی رویم وحتی فکر هم نکرده ایم چرا این کارها را انجام می دهند؟ بچه ها در روز چند ساعت پدر و مادر دارند؟؟
چند ساعتش واقعاً مفید است؟
آیا خستگی اجازه می دهد کاملاً در اختیار آنها باشیم؟
آیا می توانیم خواسته آنها را برآورده کنیم؟
چقدر می توانیم به تفریح آنها برسیم ؟
چقدر حوصله شنیدن حرفهایشان را داریم ؟بازی پیشکش!!!
بچه های ما در این چهار دیواری آپارتمان که به مانند زندان است چکار می توانند بکنند!!
می توانند مانند دوران کودکی ما آزادانه بیرون بروند؟
تراکم بچه های همسایه و فامیل در این دوره هم وجود دارد؟
با چه کسی باید بازی کنند ؟کدام هم سن سال خود را برای بروز هیجان دارند ؟
آنها نیاز دارند در میان همسالان خود تعریف کنند: از آرزوها، دوست داشتنیها،امیال،دنیای خود و حتی گاهی دروغ پردازیهایشان بگویند.(آیا ما حوصله داریم شنونده خوبی برای این چیزها باشیم)
وای که اگر ما جای این بچه ها بودیم دپرس می شدیم !!!ولی طفلکیها حتی وقتی بچگی هم می کنند باید قرص های آرام بخش مصرف کنند!!!
راههای درمان این اختلال:برای درمان دانستن این نکته ضروری است که درمان سریعی برای این اختلال وجود ندارد،می بایست ابتدا سعی کنیم این اختلال را در همان مقطعی که هست کنترلش کنیم. که این نکته بسیار مهم است، بعد با استمرار در این امر می توانیم به درمان برسیم:
1- فرزندان کارهایی را انجام می دهند که ما انجام می دهیم : والدین الگوی کودک خود هستند آنچه آنها انجام می دهند آنان نیز طوطی وار انجام می دهند یادمان باشد برای یاد دادن کاری باید خودمان هم انجام دهیم نه فقط صحبتش را بکنیم ما باید از کلمه لطفاً استفاده کنیم تا آنها نیز آنرا بیاموزند. 2- احساساتمان را به آنها نشان بدهیم: احوالمان را در قبال رفتارشان صادقانه بگوئیم زیرا ما آینه رفتار او هستیم باید در نوع رفتار و گفتارمان دقت کنیم زیرا الگوی رفتاری و کاری او هستیم آنها حتی کارهای ما را با احساسات ما ضبط می کنند. 3- آنها را تشویق به کارهای خوب بکنیم: در قبال پیشرفت و انجام کار خوب تشویق شوند،تشویق در قبال کار خوب حتی با جمله های مثبت،من به تو افتخار می کنم که فرزند من هستی!!! 4- برقراری ارتباط مستقیم و قوی: با او ارتباط قوی و رو در روی داشته باشیم در مقابلش قرار بگیریم،وقتی ما به فرزندمان نزدیک می شویم و از دریچه قدرت(بلند قدی،قوی بودن و...)استفاده نکنیم، بنشینیم و با او حرف بزنیم هم قد و هم کلام احساسی او شویم. 5- شنونده خوبی برای گفته های آنها باشیم: بگذاریم عقایدش را بگوید تا دچار نا امیدی نشوند به نوعی آنها باید انرژی گفتاری خود را تخلیه کنند در این راه باید حوصله و وقت بگذاریم. 6- به قولهایمان عمل کنیم: سعی کنیم قولهایی بدهیم که از عهده انجام آنها بر بیائیم. و آنها نیز بیاموزند که به وعدهای خود عمل کنند. 7- وسایل با ارزش را از دسترس آنها دور کنیم: به خاطر رفتارهایشان که غالباً تکانشی و بی قانون است باید پیش بینی کنیم و برای عدم برخورد فیزیکی با وسایل با ارزش و قیمتی آنها را دور از دسترس قرار دهیم تا با این کار جلوی ضرر مادی و ناراحتی بعدی را بگیریم. 8- مشخص کردن مرزها: خط کشی ها ، دایره حرکتی ـ می بایست میزان دخالت در کارهای فرزندانمان رامشخص کنیم و لزوم انجام آن را بسنجیم و میزان پاسخ منفی به آنها را پائین بیاوریم تا از بروز کشمکش جلو گیری شود 9- بی توجهی به فریادهای آنها: خواسته های توام با داد و فریاد او را با نه پاسخ دهید تا متوجه شود با این شیوه کارش پیش نمی رود و باید قوی باشد و از راهش وارد شود و خواسته هایش را درست و منطقی عنوان کند. 10-خواسته هایمان را آسان و راحت با فرزندان مطرح کنیم: خواسته هایمان را مشخص و ساده با آنها در میان بگذاریم و تفکراتشان را در یک مسیر مثبت قرار بدهیم و حتی المقدور از به کار بردن جملات منفی اجتناب کنیم . 11- به آنها فرصت و مسئولیت بدهیم: اجازه بدهیم در راه رشد مسئولیت رفتارش را خودش بپذیرد کمتر در این مورد در کارش دخالت کنیم و بخواهیم به حرفهای ما کامل گوش کند او باید تجربه کارهای خودش را ببیند تا خودش به نتایجی منطقی برسد 12- یکبار بگوئید و فرصت اجرا بدهید: انتقاد دائم منطقی نیست و باعث خسته شدن خودتان می گردد پس یاد گیری را در قالب بازی به او بیاموزید و اهمیت این بازی را به او گوش زد کنید 13- برای او اهمیت قائل شوید تا بفهمد فرد مهمی است: با واگذار کردن کارهای ساده منزل به وی او را در امور خانه سهیم کنید تا او نقش خود را به عنوان یک فرد مهم در خانواده احساس کند سپردن کارهای بی خطر منزل به آنها باعث می شود که:الف) او تبدیل به فردی مسئولیت پذیر گردد.
14- بگذارید از حقش دفاع کند:باید در زندگی برای او موقعیتهایی را فراهم آوریم که از حقوق خودش دفاع کند و درک کند که جایگاهش و حد و مرز حقش کجاست. 15- کارهای پویا ودر حال حرکت به آنها بسپاریم:کارهایی به آنها بسپاریم که دائماً در حرکت باشند(مثل آوردن وسایل،پیغام بردن و...)در هنگام کار یا درس به آنها فرصت تعویض جا بدهیم و از حرکت آنها خسته نشویم. 16-اجازه انجام بازی با دستانشان را به آنها بدهیم: وقتی زمان گوش کردن به صحبتها یا درس خواندن است اجازه بدهیم با دستان خود کارهایی انجام دهند(مثل بازی با مداد یا خودکار،تا کردن ورق،ضربه زدن به توپ با دست و پا و...)تا انرژی مضاعف آنها همزمان تخلیه شود. 17- لبخند هدیه شما به او باشد: با هر ترفندی که می توانید با او شوخی کنید(شوخی های ساده) سعی کنید لبخند را به او هدیه کنید که همین کار به ظا هر ساده باعث کاهش تنش های روانی و کشمکش های درونی وی می شود 18- رفتارهای درستش را تقویت کنید:کارهای خوبش را بزرگ نمایی کنید و سعی کنید به او بیاموزید که همه چیز در سایه آرامش و منطق به دست می آید،رفتار های مناسبش را بی پاداش نگذارید تا برای تکرار این رفتار اهرم خوشایندی را احساس کند. 19-به او نشان بدهید چه توقع رفتاری از او دارید: وقتی بچه ها بدانند که والدین از آنها چه توقع رفتاری دارند و ما نیز خواسته های آنها را درک کنیم. وقتی آنها پیش بینی عکس العمل ما را در مقابل رفتارشان بتوانند حدس بزنند می توانند رفتار خود را انتخاب کنند و ما نیز مطمئناً می توانیم به آنها اعتماد کنیم. 20- شیوه رفتارتان را در مقابل بد رفتاری او تغییر دهید و تنبیه های معقول در نظر بگیرید: در برابر بچه هایتان از تنبیه هایی استفاده کنید که به آنها بیاموزد که در برابر اعمال و رفتارشان مسئول اند بچه ها با تنبیه های معقول به خوب زندگی کردن تشویق می شوند.این تنبیه ها می توانند شامل محدود کردن و کوتاه کردن زمان های بیرون بودنشان باشد. فراموش نکنید وقتی از دستشان عصبانی هستید به هیچ عنوان آنها را تنبیه نکنید . هر کاری که می شود انجام دهیم تا کمکی به رشد اعتماد به نفس آنان باشد، اجازه بدهیم کارهای شخصی خود را با نظارت نا محسوس ما خودشان انجام دهند و از این کار ها لذت ببرند و بفهمند که در حال رشد هستند.
بیائیم قبل از هر تصمیم به وظایف خود در قبال کودکانمان خوب فکر کنیم میزان حق آنها را در قبال پدر و مادر بودنمان مشخص کنیم. ببینیم چقدر برای آنها زمان مفید می گذاریم آیا آنها به اندازه کافی در روز با ما هستند تا نیازی به خود نمایی بیش از حد در اندک زمان با هم بودن نداشته باشند .
آنها را از فضای زندان وار گونه آپارتمانها خارج کنیم تا انرژی نوجوانی خود را تخلیه کنند تا از در دیوار بالا نروند. محبت خود را به آنها نشان دهیم و این کار را در حد رفع تکلیف انجام ندهیم.
چقدر کودک می شویم تا همبازی آنها باشیم باید وقت و طاقت خرج کنیم تا این کارها را انجام دهیم
اصلاً تاکنون فکر کرده ایم اگر نمی توانستیم چرا اقدام به فرزنددار شدن کردیم !!!
امیدوارم همگی ما وقت کافی برای این امر داشته باشیم چون هر چقدر در این مقطع کم فروشی کنیم در مقطع بالاتر می بایست بابت راه نیامدنمان بدویم آنهم به صورت تند و نفس گیر !!
منابع:
-راهنمای تشخیص آماری اختلالات روانی(DSM IV)
اجبار کودکان چپ دست به راست دستی، موجب لکنت آنان می شود
یک فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان گفت: کودکان چپ دست را به استفاده از دست راست وادار نکنید، چون هم باعث بدخطی او در آینده می شود و هم ممکن است دچار لکنت زبان شود.
میترا حکیم شوشتری در گفت وگو با خبرنگار بهداشت و درمان فارس در خصوص چپ دستی کودکان اظهار داشت: کودکان تا ۸ سالگی، در استفاده از دست ها وضعیت ثابتی ندارند، در ۴ تا ۵ ماهگی از هر دو دست و بیشتر دست چپ استفاده می کنند.
وی افزود: در ۶ ماهگی هر دو دست را به کار می گیرند و در ۷ ماهگی از یک دست و به طور معمول دست راست و در ۸ ماهگی از هر دو دست استفاده می کنند. آنها در ۹ ماهگی یک دست و به طور معمول دست چپ و در ۱۰ تا ۱۱ ماهگی نیز یک دست و بیشتر دست راست را به کار می گیرند.
چپ یا راست دستی کودک تا ۷ سالگی مشخص نیست
این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان، اضافه کرد: در یکسالگی میان بکارگیری دست چپ یا راست سرگردان است و در ۱۳ تا ۱۴ ماهگی از دست راست استفاده می کنند، همچنین کودک در ۲۰ ماهگی باز بین دست چپ یا راست سرگردان می مانند.
وی خاطرنشان کرد: کودکان در ۲ سالگی دست راست را به کار می گیرند و در ۲.۵ تا ۳.۵ سالگی بین بکارگیری دست چپ و راست سرگردان می شوند. کودکان در ۴ تا ۶ سالگی از دست راست استفاده می کنند و مرحله آخر سرگردانی آنان در ۷ سالگی است. همچنین از ۸ سالگی به بعد فقط از یک دست استفاده می کنند.
از هر ۲۰ کودک یک نفر چپ دست است
حکیم شوشتری تصریح کرد: مطالعات نشان می دهد از هر ۲۰ کودک، ۱۹ نفر دست راست و یک نفر دست چپ را به کار می گیرد. با این توضیحات، مشخص می شود که کودک تا ۷ سالگی در حالت سرگردانی میان دست چپ و راست است و تا آن زمان نمی توان راجع به راست دستی یا چپ دستی او اظهار نظر کرد.
چپ دستی کودکان عیب نیست
وی در خصوص علت چپ دستی و چگونگی برخورد با آن نیز گفت: بر اساس بررسی ها اگر پدر و مادر هر دو چپ دست باشند دست کم نیمی از فرزندان آن ها چپ دست خواهند شد. همچنین مهمترین نکته این است که باور کنید فرزندتان مشکلی ندارد و چپ دستی او عیب نیست. اگر این مطلب را باور داشته باشید، برخورد مناسبی خواهید داشت.
کودکان چپ دست را تشویق کنید
این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان، تأکید کرد: بهترین برخورد با فرزند چپ دست این است که او را به استفاده از همان دست چپ تشویق کنید، با برخورد درست به او اطمینان دهید که هیچ فرقی بین چپ دستی و راست دستی وجود ندارد.
وی اضافه کرد: حتی برای بالا بردن اعتماد به نفس فرزندتان می توانید به او بگویید که امتیاز او بر راست دستان این است که می تواند از هر دو دستش استفاده کند، اما راست دستان فقط از دست راست استفاده می کنند، زیرا وسایل و تجهیزات، مناست راست دستان ساخته شده اند و برخلاف چپ دستان که مجبورند گاهی از دست راست هم استفاده کنند از دست چپشان استفاده نمی کنند.
حکیم شوشتری ادامه داد: بکوشید فرزندتان را در چپ دستی ورزیده سازید، والدین باید طرز گرفتن مداد و کاغذ به شیوه چپ دستان را به او بیاموزند، کودکی که در سال های اول تحصیل است اگر آموزش های لازم را ببیند، به راحتی می توان در انجام تکالیف و تحصیلات موفق باشد.
دانش آموزان چپ دست در انجام تکالیف کُند ترند
وی بیان داشت: چپ دستان در ابتدای تحصیل به طور معمول حرف ها و واژگان را درشت تر می نویسند و در انجام تکالیف کندترند که به کمک والدین به تدریج ریزتر و سریع تر می نویسند.
حکیم شوشتری گفت: یکی از مشکلات مهم چپ دستان در مدرسه، محل نشستن آن ها روی نیمکت است. والدین این بچه ها حتماً با معلمان آنها گفت وگو کنند تا کودک را در جای مناسبی بنشاند. کودک چپ دست باید در انتحای چپ نیمکت بنشیند تا هنگام نوشتن یا نقاشی کردن در فضای مناسبی قرار گیرد و حرکت آرنج او مزاحم هم نیمکتی راست دستش نشود.
وی ادامه داد: مشکل دیگر این کودکان قلم نی برای تمرین خط درشت است که مخصوص راست دستان قطع خورده و والدین یا معلم باید آن را در جهت عکس قطع بزنند.
وی به والدینی که می کوشند که کودکان چپ دست خود را به استفاده از دست راست وادار کنند گفت: این رفتار شما به طور قطع صحیح نیست. یادتان باشد که چپ دستی فرزندتان نقص نیست و هیچ گونه اثری بر سرنوشت او نخواهد داشت. جالب است بدانید که لئوناردو داوینچی، نقاش بزرگ ایتالیایی چپ دست بوده و چپ دستی وی هرگز مانع رشد او نشده است.
این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان، تصریح کرد: چپ دستی فرزندتان از نظر شما مشکل بزرگی است، چون خودتان نمی توانید با دست چپ کارهایتان را انجام دهید. در حالی که چپ دستی برای او درست مانند راست دستی برای راست دستان است و کارهایش را به همان راحتی راست دستان انجام می دهد.
اجبار کودکان چپ دست برای استفاده از دست راست موجب لکنت زبان می شود
وی به والدین این کودکان هشدار داد: جداً توصیه می کنم کودکان چپ دست را به استفاده از دست راست وادار نکنید، چون هم باعث بدخطی او در آینده می شود و هم ممکن است دچار لکنت زبان شود، زیرا آن قسمت از مغز که استفاده از دست ها را کنترل می کند، قدرت سخن گفتن را نیز در کنترل دارد.
حکیم شوشتری افزود: وقتی کودک چپ دست، به اجبار از دست راست استفاده کند مرکز کنترل سخن گفتن در مغزش نیز جابه جا می شود و چون برای مغز جوان چنین کاری مشکل است احتمال دارد دچار لکنت زبان شود.
وی گفت: افزون بر این بسیاری از کارشناسان عقیده دارند که واداشتن کودک چپ دست به راست دستی، ممکن است او را در آینده به نارسایی های مربوط به بینایی و خواندن یا مشکلات عاطفی دچار سازد.
مـــیم مثل میان وعده
زنگ تفریح، یکی از خاطره‌انگیزترین زمان‌هایی است که هر فردی از دوران مدرسه‌اش به خاطر می‌آورد. زمان خوردن خوراکی‌هایی که یا از خانه آورده یا از بوفه مدرسه خریداری می‌شوند و مورد استفاده قرار می‌گیرند...
اما هیچ‌کس به اهمیت این وعده غذایی و آنچه آن را می‌سازد، توجه ندارد در حالی که افزایش کیفیت آن می‌تواند با بهبود سطح سلامت دانش‌آموزان در قدرت یادگیری‌شان نیز موثر باشد. بنابراین در این پوستر به نکاتی اشاره کرده‌ایم که توجه به آنها برای یک زنگ تفریح مناسب بی‌تاثیر نیست.
انواع ساندویچ‌های خانگی
ساندویچ‌ها از جمله گزینه‌هایی هستند که توصیه می‌شود در زنگ‌های تفریح ابتدایی روز مورد استفاده قرار گیرند زیرا نه تنها تامین‌کننده انرژی خواهند بود بلکه ویتامین‌هایی مانند ویتامین A و املاحی نظیر آهن را نیز به بدن می‌رسانند بنابراین بهتر است حداقل 2 تا 3 گروه غذایی در یک ساندویچ وجود داشته باشد. مثلا برشی از یک نان تهیه شده از آرد کامل را با مقداری پنیر مخلوط کنید با گردوی آسیاب شده و کمی فلفل‌دلمه‌ای ساطوری‌شده آماده و آن را به عنوان یک گزینه مناسب برای فرزندتان در نظر بگیرید. یا تکه‌ای مرغ آب‌پز شده، حلقه‌های تخم‌مرغ آب‌پز، برشی از کوکو یا کتلت را میان دو برش نان قرار دهید و در میان آنها چند برش کاهو، گوجه‌فرنگی، قارچ و حتی انواع کلم نیز قرار دهید.
پاپ کورن
این روش پخت ذرت آن را به یک گزینه مناسب به جای پفک و چیپس تبدیل خواهد کرد البته بهتر است که با حداقل نمک تهیه شده باشد و روغن مصرفی از نوع مخصوص سرخ‌کردن باشد تا کمترین مشکل برای وی ایجاد شود. به این ترتیب میان‌وعده‌ای پرانرژی دریافت می‌شود که در صورت داشتن فعالیت بدنی زیاد مصرف آن ضروری است.
میوه‌های فصل
تا آنجایی که می‌توانید میوه‌های فصل را انتخاب کنید و از گذاشتن میوه‌های غیرفصل بپرهیزید. حتی می‌توانید آنها را در ظرفی که دارای فضای تقسیم است خرد کنید یا شکل دهید و در صورت تمایل همراه کمی ژله آن را برای زنگ تفریح فرزندتان بگذارید. به این ترتیب ویتامین A را که یکی از شایع‌ترین مواد مغذی است که کمبودش در میان دانش‌آموزان دیده می‌شود، دریافت خواهد کرد.
نوشیدنی‌ها
شیر حتی طعم‌دارشده با کاکائو، وانیل یا اسانس میوه‌ها، آبمیوه‌های خانگی به‌خصوص آب پرتقال و هندوانه یا حتی مخلوط چند میوه به صورت شیک در مخلوط‌کن می‌توانند نوشیدنی‌های مناسبی برای زنگ‌های تفریح باشند البته در ظروفی که در آنها محکم بسته می‌شود و احتمال ریخته‌شدنشان در کیف وجود ندارد. این نوشیدنی‌ها نیاز به کلسیم و انواع ویتامین‌ها به خصوص بتاکاروتن پیش‌ساز ویتامین A را تامین می‌کنند و بهبوددهنده سطح تغذیه دانش‌آموزان هستند.
دانه‌ها و مغزها
پسته، بادام، فندق، گردو و حتی دانه‌های کنجد به دلیل املاحی نظیر آهن، کلسیم، روی و ویتامین‌هایی مانند E نقش موثری در افزایش کیفیت برنامه روزانه فرزندتان بازی می‌کنند که البته شما می‌توانید آنها را در بین کیک‌های خانگی یا ساندویچ‌هایی که برای آنها تهیه می‌کنید نیز قرار دهید. البته بهتر است مغزها خام بوده و شور نباشند.
بدترین‌ها
چیپس و پفک، شکلات و انواع تنقلات شیرین و خوراکی‌های فله‌ای و آماده به دلیل حداقل مواد مغذی و بیشترین افزودنی تنها مزیتی که دارند، انرژی‌ای است که به مصرف‌کننده می‌رسانند. بنابراین بهتر است میزان مصرف آنها به حداقل ممکن برسد. این گروه از خوراکی‌ها می‌توانند ذائقه بچه‌ها را تغییر دهند و ادامه مصرفشان در آینده اثرات منفی روی سلامت‌شان بگذارد.
اسنک مرغ
چند تکه مرغ آب‌پز شده را در کمی کره تفت دهید و میان دو نان تست قرار دهید. یادتان باشد که افزودن یکی، دو حلقه سیب‌زمینی آب‌پز شده و قارچ و کمی پنیر پیتزا نیز طعم خاصی به این میان وعده خواهد داد.
سالاد توت‌فرنگی
2 تا 3 عدد توت‌فرنگی را برش دهید و به آنها چند برش کیوی و موز نیز اضافه کنید آنگاه به مخلوط یادشده کمی وانیل و خامه اضافه کنید و آن را همراه کمی ژله در ظرفی بریزید.
بشقاب سیب‌زمینی
چند عدد سیب‌زمینی سرخ‌شده را همراه چند برش قارچ و تخم‌مرغ آب‌پز به کمک چند ورقه پنیر نظیر پنیر پیتزا یا حتی پنیر تازه به صورت قالبی درآورید و برای زنگ تفریح فرزندتان بگذارید و به او بگویید که بهتر است آن را همراه آب‌پرتقالی که برای وی گذاشته شده میل کند.
گلوله‌های شکلاتی
چند عدد بیسکویت شکلاتی را خرد کنید و با کمی پنیرخامه‌ای و شکلات آب‌شده به صورت خمیر نسبتا سفتی درآورید سپس آن را به صورت گلوله‌های چند سانتی درآورده و رویشان شکلات آب‌شده بریزید. البته به فرزندتان گوشزد کنید که این گلوله‌ها باید با یک قوطی کوچک شیر خورده شوند.
4 توصیه کلیدی به والدین
از آنجایی که والدین به خصوص مادران نقش موثری در محتویات وعده‌هایی که برای زنگ تفریح آماده می‌شود دارند، بهتر است به نکات زیر توجه کنند:
1.از زیاده‌روی در پول دادن به بچه‌ها بپرهیزید زیرا داشتن پول زیاد برابر است با خریدن انواع تنقلاتی که هیچ ارزش تغذیه‌ای ندارند و تنها شکم پرکن هستند.
2.بچه‌ها علاقه فراوانی به وعده‌هایی دارند که ظاهری زیبا دارد و خوردنشان آسان است. آنها حتی به خوردن مواد غذایی راغب هستند که مورد تایید دوستانشان است.
3.به بچه‌ها دلیل مصرف هر یک از مواد غذایی را که به آنها می‌دهید، بگویید درنتیجه آنها راحت‌تر آنچه را که شما با آنها در میان گذاشته‌اید، می‌پذیرند.
4.تنوع را فراموش نکنید و برای رعایت این مهم از نقطه‌نظرات آنها نیز آگاه شوید. حتی آنها را در تهیه و آماده‌سازی آنچه می‌خواهید برای فردای آنها بگذارید، مشارکت دهید.
۲۵ نکته در برخورد با کودکان دچار تاخیر در رشد گفتار و زبان
1- هرگز به کودک برچسبهایی نظیر گنگ، خنگ، کم هوش، و … نزده و او را مورد تمسخر قرار ندهید.
2- از صحبت کودکانه و یا تقلید کردن از او بپرهیزید.
3- جلو دیگران در مورد اشکالات رفتاری و گفتاری کودک صحبت نکنید.
4- به اطرافیان اجازه ندهید که با فرزندتان برخوردی غیرصحیح داشته و نحوه گفتار نامطلوب او را به تمسخر بگیرند. یا تایید و تشویق نمایند.
5- هرگز کودکتان را با دیگران مقایسه نکنید و سعی کنید او را با وضع موجودش بپذیرید.
6- وقت بیشتری را صرف کودک نمائید. این کار باعث تشویق او به صحبت کردن می شود. به یاد داشته باشید که کیفیت ارتباط خود را افزایش دهید.یعنی بازیها، هدفدار و بامعنی باشند و هنگامیکه کودک تلاش می کند کلمه ای را بیان کند، از جایزه و تشویق استفاده نمائید.
7- الگوی خوبی برای کودک باشید، چرا که کودکان تقلیدکنندگان خوبی هستند.
الگوی بد: تماس چشمی کم در برقراری ارتباط، خیلی سریع یا آرام صحبت کردن، با صدای بلند یا آهسته حرف زدن، صحبت کردن با دهان پر، گذاشتن پیپ یا سیگار بین لبها و حرف زدن ، یکنواخت و بدون آهنگ صحبت کردن.
الگوی خوب: واضح و شمرده صحبت کردن، استفاده از جملات کوتاه و قابل فهم، برقراری تماس چشمی خوب و استفاده از ژستهای مناسب در حین تکلم.
8- کودک را نسبت به گوش دادن به صداها حساس کنید. مهمترین چیز در یادگیری زبان گوش دادن است.
9- مرتب کلمات مختلف را برای او بیان کنید. ازلغاتی استفاده شود که برای کودک معنی دار بوده و در روزمره مورد استفاده و نیاز او باشد.
10- سعی کنید با تقلید صداهای مختلف (صدای حیوانات، اشیاء و…) بازیهای جالبی که با کودک انجام دهید و همچنین او را تشویق کنید تا در ضمن بازی صدا سازی کند.
11- آموزش را برای کودک لذت بخش کنید. به یاد داشته باشید که بازی کردن با کودک، خیلی آسانتر از کارکردن با اوست. سعی کنید بفهمید که کودک از چه چیزی خوشش می‌آید و از آن به عنوان پاداش در برابر کارهایی که مایل به انجام آن هستید استفاده نمائید.
12- از کودکی که تازه شروع به حرف زدن کرده نباید انتظار داشت صداها را درست تلفظ کند، بلکه ابتدا باید تعداد کلمات او را افزایش داده و بعد طی روند مناسب، اشکالات گفتاری اش را تصحیح نمود.
13- صداهای درستی که تولید می کند را تقلید کنید و صداهایی که غلط تولید می کند، درستش را بگوئید.
۱۴- به کودک اجازه بدهید که بدون وقفه انداختن و تصحیح گفتارش، صحبت کردن را تجربه کند، حتی اگر ناشیانه و غیر روان باشد. اگر همیشه مراقب صحبت کردن او باشید او نمی تواند خودش حرف زدن را یاد بگیرد.
15- استفاده از گفتار نیاز به انگیزه دارد. بعضی از کودکان حرف نمی زنند، چون احتیاجی به صحبت کردن نمی بینند. مثلاً همه به جای آنها حرف می زنند. یا قبل از اینکه نیازشان را بیان کنند، برای آنها فراهم می شود.
16- هیچ وقت اشتباهات گفتاری کودک را با گفتن « نه» و «اشتباه کردی» تصحیح نکنید. بلکه بهتر است، خودتان صحیح آن را بگوئید.
17- در موقع حرف زدن با کودک، هم سطح با او قرار بگیرید. به طوریکه بتواند حرکات لبها و زبان شما را بطور واضح ببیند.
18- در موقع حرف زدن با کودک از انجام کارهای دیگر خودداری کرده و تمام وقت خود را روی او متمرکز کنید.
19- کارهایی که کودک به طور روزمره انجام می دهد درقالب کلمات و جملات ساده و کوتاه برایش بیان کنید.
۲۰- کتابهای داستان در حد سن او تهیه کرده و با جملات ساده و حالت آهنگین در مورد تصاویر و داستان برای او توضیح دهید.
۲۱- از فعالیتهایی مثل نقاشی کردن، خط خطی کردن و رنگ کردن برای صحبت کردن استفاده نمائید.
22- سعی کنید بازیهایی را ترتیب دهید که کودک از حواس مختلفش استفاده کند و با آنها آشنا شود. مثل حس بویایی، شنوایی، چشایی، بینایی، لامسه.
23- کودک را به پارک و مراکز تفریحی ببرید تا به نحو صحیح انرژی اش را تخلیه کند.
24- با کودک شعرهای کوتاه و قابل فهم بخوانید و سعی کنید محیطی شاد را برای او فراهم نمائید.
25- در مورد مشکلات گفتار و زبان کودک حتماً با یک آسیب شناس گفتار و زبان (گفتاردرمانگر) صحبت کنید. چرا که اگر کودک شما احتیاج به مداخله گفتار درمانی داشته باشد و این کار به تعویق بیافتد با افزایش سن کودک، درمان مشکلتر، طولانی تر و مستلزم صرف وقت و هزینه ای بالاتر خواهد شد.
منابع
[1] رضانژاد ، م. نقش مشاوره در گفتار درمانی ، پایان نامه کارشناسی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران ، 1377.