معمولا معلمان معترض هستند که یاد دادن یکسری اطلاعات خشک و بیروح به بچهها و یادآوری آن در امتحانات بسیار سهل الوصولتر است از اینکه به آنها یاد دهیم که چگونه فکر کنند. آیا میتوان اندیشیدن را به کودکان آموخت؟ تحقیقات میگوید: «بله».
بخشی از تفکر ، از تجربه نشات میگیرد، بنابراین برای اینکه بچهها یاد بگیرند چطور فکر کنند (که شامل چگونگی ارزیابی آنها از موقعیت ، چگونگی توجه آنها بر مهمترین جنبهها ، نحوه تصمیمگیری برای انجام کار و چگونگی ادامه کار میشود) ، نیاز به تجربه دارند.
چگونه میشود بستر مناسب برای تجربه کودکان را فراهم آورد؟
مهارتهای فکر کردن درباره فعالیتهای روزانه در مدرسه یا خانه را باید به کودکان و نوجوانان آموخت. این کار میتواند بسیار ساده آغاز شود. از خردسالها سوالات با انتهای باز بپرسید که با آیا ، چرا و چطور شروع میشوند و درحالی که سوالات را برایشان میخوانید آنها را تشویق کنید مهارتهای کلامی خود را بهبود بخشند، این سوالات پرسشی ، میتواند کمک کند تا کودکان چگونه فکر کردن را یاد بگیرند. همین روش به کودکان سنین بالاتر هم میتواند کمک کند. مرتب کردن اطلاعات و مقایسه آنها از کودکان بخواهید اطلاعات را باهم جفت و جور کرده و دادههای جدید را با آنچه از قبل میدانستند، مقایسه کنند. این کار به آنها کمک میکند یاد بگیرند، ارتباط بین لغات یا مفاهیم را بشناسند و دریابند دو موضوع در چه نکاتی و مواردی باهم اشتراک و در چه مواردی با هم تفاوت دارند. دانشآموزان میتوانند از طبقهبندی کردن اشیا استفاده کنند که به آنها در یادآوری بهتر مطلب و اندوختههای ذهنیشان کمک کند. عملکرد تفکر انتقادی را که توانایی ارزیابی کردن اطلاعات است، به بچهها بیاموزید. به آنها بیاموزید تا درباره هر چیزی که میشنوند یا میخواهند که به دست بیاورند چهار پرسش بپرسند.
• آیا آن چیز جالب و
درخور شایسته است؟
• دانستن اطلاعاتی
راجع به آن چیز میتواند جزء اطلاعاتی قرار گیرد که اطلاعات عمومی به شمار میآید
مثلا آب ترکیب شده است از اکسیژن و هیدروژن.
• اگر جزء اطلاعات عمومی
قرار نمیگیرد، دلیل خاص بودن آن چیست و چرا کودک میل دارد راجع به آن نکاتی را
بداند.
اگر دلیلی دارد، آیا دلیل معتبر هست یا خیر؟ اگر نیست، بچهها باید یادبگیرند که تلاشی برای درک و دانستن اطلاعاتی که به دردشان نمیخورد یا آن را دوست ندارند، نکنند. به بچهها نشان دهید چطور به یک مسأله نزدیک شوند:
الف: کودکان نیاز دارند تشخیص دهند چه چیزهایی را
میدانند، چه چیزهایی را نمیدانند و باید چه کاری انجام دهند،
ب: سپس آنها میتوانند
نقشهای را برای حل مساله طراحی کنند.
پ: نقشهای را ارزیابی کنند و تصمیم بگیرند
که آیا موثر هست یا خیر؟
راهنمای تصورات دهنی
از راهنمای تصورات دهنی و تصویر یک حادثه یا تجربه استفاده کنید. تخیلات حسی به ما کمک میکنند که اطلاعات را در حافظه بلندمدت ذخیره کنیم. هر چه از ظرفیت بیشتر حواسمان استفاده کنیم، بهتر است. به این ترتیب ممکن است از بچهها خواسته شود در حین خواندن داستانهایی درباره صحرا ، آن را ببینند، شنهای آنجا را لمس کنند، به صدای باد گوش دهند و گرما و تشنگی را احساس کنند. این رویکرد از جزئیات و حواشی استفاده میکند.
تفکر فراتر از آموختهها
به بچهها یاد دهید فراتر از آنچه یادگرفتهاند، فکر کنند. ممکن است از بچهها خواسته شود در حین مطالعه انقلاب آمریکا بگویند سربازان در دوره «فورگ» چه احساسی داشتند؟ چه لباسی پوشیده بودند؟ تصور کنید شما در آن موقعیت قرار گرفتهاید، نامهای به خانواده خود بنویسید.
ترغیب به نوشتن
کودکان را به نوشتن ترغیب کنید. زیرا وقتی افکار را بخواهیم بر روی کاغذ بیاوریم، ناچار باید آنها را مرتب کنیم. طرحهایی که بچهها میتوانند از آن لذت برده و چیزهایی از آن بیاموزند. از جمله نگهداری یک مجله ، ارایه یک بحث به یکی از والدین (برای افزایش پول توجیبی یا خرید یک چیز خاص یا یک حق) یا نوشتن نامه به یک شخص مشهور.
خلاقیت را برانگیزید. از بچهها بخواهید اطلاعات تازهای را خلق کنند یا بسازند. مثلا یک وسیله خانگی برای یکی از کارهای سخت خانگی درست کنند. طرحهای خلاق پیشنهاد کنید. مثل نوشتن یک شعر یا طراحی یک تصویر. بچهها را تشویق کنید. نسخه دست اول تهیه کنند تا بعد آن را چاپ کنند.
ابزار اساسی کار
• به کودکان ابزار اساسی کار را بدهید و به آنها یاد دهید چطور و چه وقت آنها را به کار ببرند، مثل خواندن نقشه ، انجام محاسبات و کاربرد ذره بین.
• بچهها را تشویق کنید اهداف را مرتب کنند و یک چارچوب زمانی برای آنها مشخص کنند و سپس آنها را یادداشت کنند. به این ترتیب میتوانند پیشرفت خود را ببینند.
نکته یابی
کودکان را یاری دهید تا بیاموزند چطور مهمترین نکات آنچه را که میخوانند، میبینند یا میشنوند را پیدا کنند.
یک فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان گفت: کودکان چپ دست را به استفاده از دست راست وادار نکنید، چون هم باعث بدخطی او در آینده می شود و هم ممکن است دچار لکنت زبان شود.
میترا حکیم شوشتری در گفت وگو با خبرنگار بهداشت و درمان فارس در خصوص چپ دستی کودکان اظهار داشت: کودکان تا ۸ سالگی، در استفاده از دست ها وضعیت ثابتی ندارند، در ۴ تا ۵ ماهگی از هر دو دست و بیشتر دست چپ استفاده می کنند.
وی افزود: در ۶ ماهگی هر دو دست را به کار می گیرند و در ۷ ماهگی از یک دست و به طور معمول دست راست و در ۸ ماهگی از هر دو دست استفاده می کنند. آنها در ۹ ماهگی یک دست و به طور معمول دست چپ و در ۱۰ تا ۱۱ ماهگی نیز یک دست و بیشتر دست راست را به کار می گیرند.
چپ یا راست دستی کودک تا ۷ سالگی مشخص نیست
این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان، اضافه کرد: در یکسالگی میان بکارگیری دست چپ یا راست سرگردان است و در ۱۳ تا ۱۴ ماهگی از دست راست استفاده می کنند، همچنین کودک در ۲۰ ماهگی باز بین دست چپ یا راست سرگردان می مانند.
وی خاطرنشان کرد: کودکان در ۲ سالگی دست راست را به کار می گیرند و در ۲.۵ تا ۳.۵ سالگی بین بکارگیری دست چپ و راست سرگردان می شوند. کودکان در ۴ تا ۶ سالگی از دست راست استفاده می کنند و مرحله آخر سرگردانی آنان در ۷ سالگی است. همچنین از ۸ سالگی به بعد فقط از یک دست استفاده می کنند.
از هر ۲۰ کودک یک نفر چپ دست است
حکیم شوشتری تصریح کرد: مطالعات نشان می دهد از هر ۲۰ کودک، ۱۹ نفر دست راست و یک نفر دست چپ را به کار می گیرد. با این توضیحات، مشخص می شود که کودک تا ۷ سالگی در حالت سرگردانی میان دست چپ و راست است و تا آن زمان نمی توان راجع به راست دستی یا چپ دستی او اظهار نظر کرد.
چپ دستی کودکان عیب نیست
وی در خصوص علت چپ دستی و چگونگی برخورد با آن نیز گفت: بر اساس بررسی ها اگر پدر و مادر هر دو چپ دست باشند دست کم نیمی از فرزندان آن ها چپ دست خواهند شد. همچنین مهمترین نکته این است که باور کنید فرزندتان مشکلی ندارد و چپ دستی او عیب نیست. اگر این مطلب را باور داشته باشید، برخورد مناسبی خواهید داشت.
کودکان چپ دست را تشویق کنید
این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان، تأکید کرد: بهترین برخورد با فرزند چپ دست این است که او را به استفاده از همان دست چپ تشویق کنید، با برخورد درست به او اطمینان دهید که هیچ فرقی بین چپ دستی و راست دستی وجود ندارد.
وی اضافه کرد: حتی برای بالا بردن اعتماد به نفس فرزندتان می توانید به او بگویید که امتیاز او بر راست دستان این است که می تواند از هر دو دستش استفاده کند، اما راست دستان فقط از دست راست استفاده می کنند، زیرا وسایل و تجهیزات، مناست راست دستان ساخته شده اند و برخلاف چپ دستان که مجبورند گاهی از دست راست هم استفاده کنند از دست چپشان استفاده نمی کنند.
حکیم شوشتری ادامه داد: بکوشید فرزندتان را در چپ دستی ورزیده سازید، والدین باید طرز گرفتن مداد و کاغذ به شیوه چپ دستان را به او بیاموزند، کودکی که در سال های اول تحصیل است اگر آموزش های لازم را ببیند، به راحتی می توان در انجام تکالیف و تحصیلات موفق باشد.
دانش آموزان چپ دست در انجام تکالیف کُند ترند
وی بیان داشت: چپ دستان در ابتدای تحصیل به طور معمول حرف ها و واژگان را درشت تر می نویسند و در انجام تکالیف کندترند که به کمک والدین به تدریج ریزتر و سریع تر می نویسند.
حکیم شوشتری گفت: یکی از مشکلات مهم چپ دستان در مدرسه، محل نشستن آن ها روی نیمکت است. والدین این بچه ها حتماً با معلمان آنها گفت وگو کنند تا کودک را در جای مناسبی بنشاند. کودک چپ دست باید در انتحای چپ نیمکت بنشیند تا هنگام نوشتن یا نقاشی کردن در فضای مناسبی قرار گیرد و حرکت آرنج او مزاحم هم نیمکتی راست دستش نشود.
وی ادامه داد: مشکل دیگر این کودکان قلم نی برای تمرین خط درشت است که مخصوص راست دستان قطع خورده و والدین یا معلم باید آن را در جهت عکس قطع بزنند.
وی به والدینی که می کوشند که کودکان چپ دست خود را به استفاده از دست راست وادار کنند گفت: این رفتار شما به طور قطع صحیح نیست. یادتان باشد که چپ دستی فرزندتان نقص نیست و هیچ گونه اثری بر سرنوشت او نخواهد داشت. جالب است بدانید که لئوناردو داوینچی، نقاش بزرگ ایتالیایی چپ دست بوده و چپ دستی وی هرگز مانع رشد او نشده است.
این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان، تصریح کرد: چپ دستی فرزندتان از نظر شما مشکل بزرگی است، چون خودتان نمی توانید با دست چپ کارهایتان را انجام دهید. در حالی که چپ دستی برای او درست مانند راست دستی برای راست دستان است و کارهایش را به همان راحتی راست دستان انجام می دهد.
اجبار کودکان چپ دست برای استفاده از دست راست موجب لکنت زبان می شود
وی به والدین این کودکان هشدار داد: جداً توصیه می کنم کودکان چپ دست را به استفاده از دست راست وادار نکنید، چون هم باعث بدخطی او در آینده می شود و هم ممکن است دچار لکنت زبان شود، زیرا آن قسمت از مغز که استفاده از دست ها را کنترل می کند، قدرت سخن گفتن را نیز در کنترل دارد.
حکیم شوشتری افزود: وقتی کودک چپ دست، به اجبار از دست راست استفاده کند مرکز کنترل سخن گفتن در مغزش نیز جابه جا می شود و چون برای مغز جوان چنین کاری مشکل است احتمال دارد دچار لکنت زبان شود.
وی گفت: افزون بر این بسیاری از کارشناسان عقیده دارند که واداشتن کودک چپ دست به راست دستی، ممکن است او را در آینده به نارسایی های مربوط به بینایی و خواندن یا مشکلات عاطفی دچار سازد.