عوامل مؤ ثر در رشد و نمو کودکان ۳

 

                                                               

* معیارهای ارزیابی نمو یا تکامل

شیرخوار از دو ماهگی تبسم می‏کند و در چهار ماهگی می‏خندد و همچنین گردن می‏گیرد.

شیرخوار از چهار ماهگی از وضعیت به پشت «سوپاین» به وضعیت روی شکم «پرون» می‏غلتد و از پنج ماهگی از شکم به پشت می‏غلتد. از شش ماهگی تا حدی قادر به نشستن است.

در سه، چهار ماهگی وقتی به شکم خوابیده گردنش را کمی بالا می‏آورد و در شش ماهگی سینه‏اش را بلند می‏کند. همچنین در شش ماهگی شیی را در تمام جهات دنبال می‏کند.

شیرخوار در نه ماهگی قادر است روی زمین بخزد. خزیدن روی زمین باعث استحکام عضلات شکم، دست و پای شیرخوار می‏شود.

در ده ماهگی قادر به پیدا کردن اشیایی است که شما آن را پنهان کرده‏اید.

در یک سالگی قادر به ایستادن است و چند کلمه را می‏تواند بگوید.

 از هجده ماهگی شیرین‏زبانی بچه شروع می‏شود. او قادر است با چند کلمه جملات قشنگی را بسازد و چهره والدین جوانش را شاد و خندان کند. اگر بچه‏ای در هجده ماهگی کلمه یاد نگیرد و نتواند بگوید و در 30 ماهگی قادر به گفتن یک جمله ساده نباشد باید از نظر اختلال در تکلم به طور جدی ارزیابی شود.

یک شیرخوار در 18 ماهگی قادر به کنترل ادرار می‏باشد و در24 ماهگی می‏تواند مدفوعش را کنترل کند. در 18 ماهگی می‏تواند خط عمودی بکشد، در 24 ماهگی منحنی رسم کند و در سه سالگی + می‏کشد و در 4 سالگی قادر به رسم مربع است.

در 5 سالگی مثلث، و در 6 سالگی لوزی رسم می‏کند البته برخی شیرخواران ممکن است زودتر و برخی دیرتر قادر به انجام کارهای فوق باشند.

 

    

عوامل مؤ ثر در رشد و نمو کودکان ۲

 

       

                         

 چگونه و با چه معیاری رشد کودکان را ارزیابی کنیم؟

رشد جسمی اطفال در یکی دو سال اول عمر دارای شیب تندی است. رشد سیستم اعصاب مرکزی (CNS) تا 2 سالگی رشد خود را طی می‏کند و در سال اول خیلی زیاد است. رشد سیستم عصبی مرکزی تا 5 سالگی دارای شیب تندی است و سپس ملایم می‏شود.

 

ـ معیارهای ارزیابی رشد به سه دسته‏اند:

1ـ وزن

2ـ قد

3ـ دور سر

از این سه معیار می‏توان گفت که آیا کودکی در جاده سلامتی قرار دارد یا خیر. از بین این سه معیار، دور سر بخصوص دو سال اول از اهمیت بیشتری برخوردار است ولی کمبود تغذیه به ترتیب ابتدا روی وزن سپس روی قد و نهایتا روی دور سر اثر می‏گذارد.

                                                                                                               

1ـ اندازه‏گیری دور سر:

دور سر یک نوزاد فولترم به طور طبیعی حداکثر 35 سانتی‏متر است این اندازه می‏تواند بین 35 ـ 30 سانتی‏متر متغیر باشد.

دور سر نوزاد و شیرخوار باید با متری که کش نیاید اندازه‏گیری شود و باید از بالای ابروها و برجستگی پس‏سری (اکسیپوت) عبور کند.

در سه ماه اول، 6 سانتی‏متر و در سه ماه دوم، 3 سانتی‏متر و در شش ماه دوم نیز 3 سانتی‏متر به دور سر اضافه می‏شود که مجموعا در سال اول، 12 سانتی‏متر به دور سر نوزاد افزوده خواهد شد.

 

2ـ اندازه‏گیری قد:

باید توجه داشت که تا 5 سالگی اندازه‏گیری قد باید در وضعیت خوابیده « Length  » انجام گیرد و بعد از آن در وضعیت ایستاده « Hight » انجام شود. قد نوزاد فولترم حدود 50 سانتی‏متر است و سپس در سال اول 25 سانتی‏متر به آن افزوده می‏شود. سپس قد کودکان بین 2 تا 12 ساله را از فرمول زیر تعیین می‏کنیم:

77 + (6 × سال) = اندازه قد کودکان 2 تا 12 ساله به سانتی متر

                                                                                                             

3ـ اندازه‏گیری وزن:

وزن نوزادان به طور طبیعی می‏تواند بین 5/2 تا 5/3 کیلوگرم متغیر باشد. با استفاده از فرمولهای زیر می‏توان وزن را تا 12 سالگی تعیین نمود.

 

8 + (2 × سن کودک به سال) = 6 ساله - 2 ساله

5 - (7 × سن کودک به سال)2 = 12 ساله ـ 6 ساله

ولی به طور کلی وزن شیرخوار در 5 ماهگی دو برابر وزن موقع تولد و در یک سالگی سه برابر وزن موقع تولد خواهد شد.

 

* بچه‏ای که به طور طبیعی در ابعاد فیزیکی و روانی و مغزی دایما در حال رشد باشد می‏گویند در جاده سلامتی پیش می‏رود. بنابراین با در دست داشتن این اطلاعات مختصر می‏توانیم ارزیابی دقیقی از وضعیت سلامتی کودکانمان داشته باشیم و در صورت بروز هر گونه اختلالی سریعا اقدام نماییم.

در بررسیهای انجام شده وزن نسبت به سایر معیارهای ارزیابی تندرستی کودکان از حساسیت بیشتری برخوردار است. وزن به سرعت می‏تواند تحت تأثیر عوامل بیماری‏زا و عفونی و سوء تغذیه قرار بگیرد در حالی که سایر معیارها (قد ـ دور سر و دور بازو) بعد از مدت زمان طولانی‏تری تحت تأثیر این عوامل از ادامه روند رشد باز می‏مانند.

بنابراین والدین باید توجه داشته باشند که ماهی یک بار بخصوص در سال اول، شیرخوار به طور مرتب توزین شود. پس به مجرد اینکه احساس کردیم که رشد وزنی کودک کند شده و یا کودک دچار لاغری چشمگیر شده است باید با مراجعات منظم و توزین دقیق به توصیه‏های بهداشتی و درمانی پزشک به دقت عمل نماییم و با این اقدامات از بیماری خطرناک سوء تغذیه پیشگیری نماییم. این اقدامات وظیفه مشترک والدین و مراکز بهداشتی است.

آنچه باید تذکر دهیم این است که سرعت رشد وزن بسیار سریعتر از رشد قد و دور سر و دور بازو است. به عنوان مثال شیرخوار یک ساله‏ای که وزن تولدش 4/3 کیلوگرم بوده است، در یک سالگی باید سه برابر وزن موقع تولدش را داشته باشد در حالی که قد این انسان یک ساله   1 / 5 برابر قد موقع تولدش است.

                                                                                                       

** اندازه‏گیری محیط دور بازو

محیط دور بازو بخصوص در قسمت وسط بازوی چپ از معیارهای تعیین‏کننده رشد و حرکت در جاده سلامتی است. اگر میزان دور بازو در شیرخوار از 14 سانتی‏متر کمتر باشد دچار سوء تغذیه است. اما اندازه‏گیری محیط دور بازو جزو کارها و اقدامات روزمره مراکز بهداشتی نمی‏باشد.

 

                       

 

*در موقع تولد دندانهای شیری استخوانی شده و اولین آسیای دایمی نیز شروع به استخوانی شدن می‏کند. بچه‏هایی که دیرتر از موعد دندانهایشان در بیایند اگر با رادیوگرافی کنترل کنیم باید مشخص باشند، البته بعضی از بچه‏ها به ندرت فاقد دندان‏اند و حتی تا سنین مدرسه نیز دندان شیری ندارند تا اینکه دندان دایمی آنها در بیاید. باید توجه داشته باشیم که اگر بچه‏ای فقط دندان نداشته باشد ولی بقیه اعمال و رفتارش طبیعی باشد و از رشد جسمانی و روانی متناسبی برخوردار باشد جای هیچ گونه نگرانی نخواهد بود.

به طور معمول از 6 ماهگی به بعد دندانها در می‏آیند و تقریبا تعداد دندانها در هر سنی از فرمول

«تعداد دندان = 6 - سن بر حسب ماه»

محاسبه می‏شوند. به دلیل اینکه دندانها در جویدن غذا و همچنین شکل‏گیری فک از اهمیت زیادی برخوردارند از همان ابتدا باید به دقت از دندانهای کودک مواظبت شود.

 

ادامه دارد ...            

 

 

عوامل مؤ ثر در رشد و نمو کودکان ۱

 

                                                                       

 

چه عواملی در رشد و نمو مؤثرند؟

 «رشد» به معنی تغییر در ابعاد فیزیکی و «نمو» به معنی تغییرات کیفی و کارآیی اندامها و ارگانها می‏باشد.

 

 

عوامل مؤثر در رشد کودکان:

1ـ نژاد

2ـ عوامل هورمونی

3ـ تغذیه

4ـ عوامل جسمی و روانی «سایکو سوماتیک»

5ـ فصل

 

* در بین عوامل مؤثر در رشد، عوامل هورمونی از حساسیت خاصی برخوردارند. هورمونهایی که در رشد مؤثرند عبارتند از:

ـ هورمون تیروئید

ـ هورمون رشد «GH»

ـ هورمونهای آندروژن و استروژن

 

هورمون تیروئید: از زمان جنینی نقش مهم و مؤثری در رشد دارد و این نقش مهم تا 1 الی 3 سال اول زندگی ادامه دارد.

جایگاه غده تیروئید در قسمت جلوی گردن و در مجاورت حنجره می‏باشد. غده تیروئید در دوران جنینی خودمختار است. هورمون تیروئید مادر از جفت عبور نمی‏کند و به جنین منتقل نمی‏شود. بنابراین اگر اختلالی در ساخت و تولید هورمون تیروئید جنین به وجود بیاید، نوزاد دچار بیماری هیپوتیروئیدیسیم یا کم‏کاری تیروئید خواهد شد که یکی از علایم هیپوتیروئیدیسم عقب‏ماندگی رشد جسمی و مغزی است به طوری که این کاهش و عقب‏ماندگی رشد حتی در بدو تولد هم مشهود است و با تشخیص به موقع این بیماری می‏توان نسبت به درمان آن طفل اقدام نمود و او را از مصیبت عقب‏ماندگی ذهنی و جسمی نجات داد.

* عوامل روحی ـ عاطفی و جسمی به دلیل ارتباط تنگاتنگی که با هم دارند روی رشد و نمو تأثیر بسزایی دارند.

* فصل و رشد و نمو: معتقدند که بین فصل و رشد، ارتباط کمتری وجود دارد ولی به هر حال مطالعات نشان می‏دهند که در فصل بهار رشد قدی و در فصل زمستان رشد وزنی بیشتر می‏باشد.

* تغذیه:  تغذیه صحیح بخصوص در 3 سال اول عمر کودک دارای اثرات بسیار مهمی بر رشد مغزی و جسمی طفل بر جای می‏گذارد و عدم تغذیه مناسب به همین میزان بر مغز و جسم کودک اثرات مخرب خواهد داشت و طفل معصوم را در گرداب مهلک سوء تغذیه گرفتار می‏کند.

 

ادامه دارد ...

 

تاثیر استرس بر شیر مادر

                  

          

تأثیر استرس بر تولید شیرمادر

ترشح شیر حتی در شرایط بسیار دشوار نیز ادامه می یابد. 

استرس به تنهایی باعث کاهش تولید شیر نمی شود ، ولی ممکن است محیط نامناسبی را برای شیردهی ایجاد کند.

 

تأثیر تولید شیر بر استرس

تغییرات هورمونی در بدن مادر و پاسخ بدن به این تغییرات ، سبب حفظ شادابی مادر می شود.

 

 واکنش خروج شیر                                                                            

به نظر می رسد شایع ترین مشکل در مادرانِ تحت تنش، عدم خروج کافی شیر باشد. واکنش خروج شیر مهمترین مسئله برای در دسترس قرار گرفتن شیر برای کودک است، اگرچه تخلیه ی کامل و صحیح پستان و در نتیجه ترشح کافی شیر بسیار مؤثر است. بعد از خروج شیر، کودک در هنگام مکیدن به شیر انتهایی (قسمت آخر شیر که چربی بیشتری دارد) دسترسی می یابد که این شیر سبب رفع گرسنگی و آرامش کودک و افزایش وزن او می شود.

به نظر می رسد که استرس، هم سبب تأخیر و هم جلوگیری از آزاد شدن اکسی توسین (هورمونی که باعث خروج شیر از سینه ها می شود) در حین تغذیه از پستان می شود.

 استرس واکنش خروج شیر را مهار کرده و سبب کاهش تولید شیر می شود.
 
                                                                                                          

چنانچه مادر آرامش و استراحت کافی نداشته باشد ممکن است منجر به بروز اشکالاتی در مادر و یا کودک شود از جمله :

- کاهش مدت زمان مکیدن پستان توسط کودک

- کاهش تولید شیر

- اشکال در بازتاب خروج شیر از پستان

- ایجاد خواب آلودگی و کاهش اشتهای کودک

 - ایجاد بی قراری، تحریک پذیری و عدم توانایی شیرخوار در تغذیه ی مناسب.

 

در نتیجه یک چرخه ی معیوب به طور سریع ایجاد می شود:

کاهش میل مکیدن در کودک و یا مکیدن غیرمؤثر، سبب کاهش میزان تولید شیر و کاهش علاقه ی کودک به شیر خوردن می شود. مصرف غذاهای کمکی نیز به نوبه ی خود باعث سیر شدن او و علاقه ی کمتر به مکیدن پستان می شود.

 

                                                                          

 

چه علامتی در کودک نشان دهنده ی استرس مادر است؟

از طریق علائم زیر در کودک می توان به استرس مادر پی برد:

- کم وزن گرفتن

- دل پیچه، دل درد، استفراغ

- گریه ی طولانی

- بی خوابی

- نگرفتن پستان

- حالت عصبی در هنگام مکیدن پستان

 

مزایای تغذیه از پستان مادر در شرایط استرس

هنگامی که مادر بهترین تغذیه را به کودک خود می دهد و او با علاقه و میل زیاد پاسخ می دهد اعتماد به نفس مادر افزایش می یابد، زیرا می داند که قادر است به کودک غذا داده و او را آرام کند.

کودک بیشترین سود را از تغذیه ی مناسب می برد. تماس جسمی بین مادر و کودک ، سبب افزایش ارتباط عاطفی می شود و این ارتباط عاطفی در زمانی که مادر در شرایط استرس بسر میبرد بسیار مفید می باشد.

 

منبع : ماهنامه دنیای تغذیه

 

 

فرهنگ غذایی

 

فرهنگ غذایی
اهمیت تغذیه صحیح در رشد و تکامل کودک
علی امیرحسینی
 
بیش از نیمی از آمار مرگ کودکان همراه با سوء تغذیه است.
غذای نامناسب، بیماری مکرر، مراقبت و توجه ناکافی عوامل زمینه ساز و ایجادکننده سوءتغذیه هستند.
 چنانچه یک خانم در دوران بارداری دچار سوءتغذیه باشد یا یک کودک در دو سال اول عمر دچار سوءتغذیه شود رشد جسمی و ذهنی او دچار تاخیر شده و برای تمام عمر گرفتار خواهد شد.
حق همه کودکان است که از تغذیه خوب، محیط مناسب و مراقبت های بهداشتی اساسی برخوردار باشند تا در مقابل بیماری محافظت شده و از رشد و تکامل مناسب بهره مند شوند.
کودکان از رشد سریع برخوردارند لذا باید از تولد تا دوسالگی هر ماه وزن شوند. چنانچه درست وزن نگیرند، مشکلی وجود دارد که باید به آن توجه شود.
 
 وزن گیری منظم بهترین علامت رشد خوب و حاکی از کسب مهارت های تکاملی کودک است. چنانچه کودک در ۶ ماه اول عمر فقط شیر مادر را دریافت کند از رشد خوبی برخوردار خواهد بود. تغذیه با شیر مادر کودک را در مقابل بیماری ها محافظت می کند، همچنین تضمین کننده رشد خوب جسمی و ذهنی و کسب تکامل در کودک است.
شیرخوارانی که از شیر مادر محروم هستند ممکن است به راحتی کودکانی که با شیر مادر تغذیه می شوند یادگیری نداشته باشند.

چنانچه کودکی به مدت دو ماه وزن نگیرد ممکن است نیاز به دریافت مواد مغذی بیشتری داشته باشد، ممکن است بیمار باشد یا نیاز به توجه و مراقبت بیشتر داشته باشد.
 
 
 اگر کودکی مرتبا وزن نمی گیرد یا خوب رشد نمی کند سئوالات مهمی مطرح می شود که عبارتنداز:
 
___  آیا دفعات غذا خوردن کودک کافی است ؟
 زمانی که غذای کمکی شروع می شود تا پایان دوسالگی دفعات غذا افزایش می یابدو روزانه سه تا پنج بار غذا می خورد.
 

ـــــــ  آیا غذای کافی دریافت می کند ؟
 اگر کودک غذایش را تمام می کند و باز هم می خواهد باید غذای بیشتری به او داده شود.

ـــــــ  آیا غذای کودک حاوی انرژی و مواد مغذی کافی است ؟غذای کودک باید متنوع و حاوی موادی از تمام گروه های غذایی باشد از جمله: گوشت، ماهی، تخم مرغ، حبوبات، خشکبار، غلات، نخود، لوبیا سبز و... و نیز افزودن کمی روغن که انرژی غذا را افزایش می دهد.

ـــــــ  آیا کودک از غذا خوردن امتناع می کند ؟
اگر به نظر می رسد کودک طعم یک غذا را دوست ندارد باید غذاهای دیگر به او داده شود، غذای جدید را باید تدریجی آغاز کرد.

ــــــ  آیا کودک بیمار است ؟کودک بیمار نیاز به تشویق دارد که مقداری غذا بخورد. او را باید مکرر و کم کم غذا داد. بعد از بیماری نیز به مدت یک هفته به یک وعده غذای اضافی نیاز دارد. شیرخوارانی که غذایشان فقط شیر مادر است بایستی حداقل روزانه یک وعده شیر اضافی به مدت یک هفته دریافت کنند. چنانچه کودکی مکررا بیمار می شود بایستی توسط پزشک دیده شود.

ـــــــ  آیا کودک غذای کافی که محتوی ویتامین آ باشد دریافت می کند تا از ابتلای او به بیماری ها پیشگیری شود ؟
شیر مادر از لحاظ ویتامین آ غنی است. سایر غذاهای محتوی ویتامین آ عبارتند از: جگر، تخم مرغ، محصولات لبنی، میوه ها و سبزی های زرد و نارنجی و بسیاری از سبزی های با برگ سبز. اگر این غذاها به مقدار کافی در دسترس نیست بایستی سالی دوبار کپسول ویتامین آ دریافت کند که دوز آن را برای سن کودک پزشک تعیین می کند. در مناطقی که از قطره AD استفاده می کنند کپسول تجویز نمی شود.

ــــــ  آیا کودک از شیر مادر محروم است ؟
در شش ماه اول عمر بهترین غذا شیر مادر است که باید فقط و فقط آن را دریافت کند.
 از ۶ ماهگی به بعد علاوه بر شیر مادر که بهترین شیر و منبع مهم مواد مغذی مختلف است غذاهای کمکی را نیز باید دریافت کند.

ـــــــ  آیا آب و غذای کودک تمیز است ؟
چنانچه جواب منفی باشد کودک غالبا بیمار خواهد شد.
آنچه قرار است خام خورده شود باید شسته شود و آنچه که پختنی است باید خوب پخته شود. غذا وقتی پخته و آماده شد باید بدون تاخیر خورده شود اگر بماند باید به طور کامل حرارت ببیند. آب را باید از منابع تمیز برداشت کرده و در جای تمیز نگهداری کرد. اگر آب رودخانه، حوض، چشمه و غیره مصرف می شود باید جوشانیده شود. اگر چاه و چشمه محافظت شده است آب آن می تواند تمیز باشد. آب لوله کشی نیز که کلرینه می شود تمیز است.